Đình Trà Cổ – Biểu tượng văn hóa hơn 500 năm nơi địa đầu Tổ quốc

Giữa vùng đất Trà Cổ yên bình – nơi cực Đông Bắc của đất nước, có một công trình cổ kính nằm trầm mặc giữa gió biển và lịch sử – đó là Đình Trà Cổ. Không chỉ nổi bật với lối kiến trúc truyền thống độc đáo, ngôi đình này còn là minh chứng cho quá trình hình thành, phát triển và gắn kết cộng đồng người Việt ở vùng biên viễn. Đình Trà Cổ không đơn thuần là nơi thờ tự, mà còn là biểu tượng văn hóa, lịch sử và tâm linh của cả một vùng đất thiêng.

Đình Trà Cổ ở đâu? Vì sao nổi tiếng?

Đình Trà Cổ tọa lạc tại phường Trà Cổ, thành phố Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh, cách trung tâm thành phố khoảng 10 km về phía Đông Nam, ngay gần bãi tắm Trà Cổ – một trong những bãi biển dài và đẹp nhất miền Bắc. Ngôi đình này được xem là một trong những ngôi đình cổ nhất và có quy mô lớn bậc nhất trong hệ thống đình làng Việt Nam hiện nay.

Không chỉ là một công trình kiến trúc cổ đặc sắc, Đình Trà Cổ còn mang giá trị to lớn về lịch sử và văn hóa, bởi nơi đây lưu giữ những dấu ấn của người Việt từ thời mở cõi, dựng làng trên vùng đất mới. Nhờ đó, ngôi đình đã được Bộ Văn hóa – Thông tin (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) xếp hạng là Di tích Lịch sử – Văn hóa cấp Quốc gia từ năm 1995.

Lịch sử hình thành Đình Trà Cổ 

Tương truyền rằng, vào thế kỷ XV, có 12 dòng họ từ vùng Đồ Sơn (Hải Phòng ngày nay) vì tránh binh biến đã dong thuyền trôi dạt lên vùng đất ven biển Trà Cổ ngày nay. Khi thấy vùng đất trù phú, khí hậu ôn hòa, họ quyết định dừng lại, khai hoang lập ấp và dựng làng. Để tưởng nhớ công lao khai phá của các vị tổ, người dân đã dựng nên một ngôi đình làm nơi thờ phụng, tụ họp và gắn kết cộng đồng.

Theo văn bia còn lưu lại, Đình Trà Cổ được khởi dựng vào năm Trùng Hưng thứ 8 (năm 1300) thời nhà Trần, sau nhiều lần tu bổ, đặc biệt là vào thế kỷ XIX dưới thời Nguyễn, ngôi đình mang diện mạo như hiện nay.

Cùng với quá trình phát triển của làng xã, Đình Trà Cổ không chỉ là chốn tâm linh, mà còn là nơi ghi dấu những cuộc họp làng, những quyết sách lớn nhỏ trong đời sống cư dân biển đảo, phản ánh nếp sống cộng đồng mang đậm bản sắc văn hóa người Việt.

Kiến trúc Đình Trà Cổ – Dáng cổ kính giữa biển trời

Ngôi đình mang đậm phong cách kiến trúc truyền thống Bắc Bộ, được xây dựng hoàn toàn bằng gỗ lim quý, mái ngói vảy cá, kết cấu theo hình chữ Đinh với ba phần chính: Đại đình, hậu cung, và hai dãy tả vu – hữu vu. Cổng đình được thiết kế bề thế, sân đình rộng rãi, có hàng cây cổ thụ rợp bóng mát quanh năm.

1. Đại đình – Không gian thờ phụng và hội họp

Đây là phần quan trọng nhất của đình, nơi tổ chức các lễ tế chính. Đại đình được thiết kế với 7 gian, hệ thống vì kèo được làm bằng gỗ lim, các mộng gỗ ghép khít không cần dùng đinh. Trên các xà ngang, đầu rường, kèo đình đều được chạm trổ công phu, tinh xảo với các họa tiết rồng, phượng, hoa lá, thể hiện trình độ mỹ thuật dân gian truyền thống rất cao.

2. Hậu cung – Chốn linh thiêng tôn nghiêm

Hậu cung là nơi đặt khám thờ các vị tiên công – những người có công khai hoang lập làng Trà Cổ. Đặc biệt, trong đình còn có tượng 5 vị tiên công bằng gỗ sơn son thếp vàng, mỗi tượng cao khoảng 1,2m, được đặt trang trọng trên bệ thờ, thể hiện sự tri ân sâu sắc của hậu thế đối với tiền nhân.

3. Không gian tổng thể hài hòa

Ngoài các khối kiến trúc chính, đình còn có sân rộng, ao bán nguyệt, bức bình phong, cùng các cây cổ thụ lâu năm như đa, đề, tạo nên không gian hài hòa, thanh tịnh. Tất cả làm nên một tổng thể kiến trúc dân gian vừa bề thế, vừa gần gũi với thiên nhiên, phù hợp với tín ngưỡng thờ Thành Hoàng làng ở Việt Nam.

Lễ hội Đình Trà Cổ – Linh thiêng và đậm đà bản sắc

Hàng năm, vào các ngày từ 30 tháng 5 đến mùng 6 tháng 6 âm lịch, lễ hội Đình Trà Cổ được tổ chức trong không khí trang trọng, linh thiêng nhưng không kém phần sôi động. Đây là một trong những lễ hội truyền thống tiêu biểu nhất vùng biên giới phía Bắc, thu hút đông đảo người dân địa phương và du khách thập phương tham dự.

Nghi lễ rước thần độc đáo

Phần mở đầu lễ hội là lễ rước thần từ Đình Trà Cổ về quê gốc ở Đình Vạn Ninh (Đồ Sơn – Hải Phòng) để "nghỉ lại quê cha", sau đó lại được rước về Trà Cổ. Nghi lễ này vừa mang ý nghĩa tâm linh, vừa thể hiện mối gắn kết văn hóa giữa hai vùng đất.

Lễ tế và các trò diễn dân gian

Lễ tế diễn ra trong không gian trang nghiêm với các nghi thức cổ truyền: dâng lễ vật, tế nam quan – nữ quan, hát tế… Ngoài ra, phần hội còn có các trò chơi dân gian như hát chèo, múa lân, thi nấu ăn, đan lưới, đua thuyền…

Phần thi Ông Voi – điểm nhấn độc đáo

Một trong những điểm đặc biệt nhất của lễ hội là phần thi chọn "Ông Voi" – người đại diện cho mỗi dòng họ trong làng, phải là nam giới khỏe mạnh, có đạo đức, hiểu biết lễ nghi, đại diện cho tinh thần thượng võ của làng chài. Sau lễ hội, "Ông Voi" sẽ được rước về đình làm chủ tế trong các dịp lễ trọng suốt một năm.

Lễ hội Đình Trà Cổ không chỉ là dịp thể hiện tín ngưỡng thờ Thành Hoàng làng mà còn là cơ hội để gắn kết cộng đồng, gìn giữ và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống đặc sắc của người Việt.

Giá trị văn hóa – tâm linh của Đình Trà Cổ

Trải qua hàng trăm năm, Đình Trà Cổ vẫn đứng đó như một chứng nhân của lịch sử, là nơi quy tụ tinh thần, tín ngưỡng và bản sắc văn hóa dân tộc. Ngôi đình là nơi tổ tiên, thần linh ngự trị, là điểm tựa tâm linh cho người dân làng biển Trà Cổ trước những đổi thay của thời cuộc và khắc nghiệt của thiên nhiên.

Với kiến trúc nguyên bản còn được gìn giữ tốt, cùng các lễ hội mang đậm bản sắc truyền thống, Đình Trà Cổ đã trở thành một điểm đến không thể thiếu trên hành trình khám phá Quảng Ninh – không chỉ để du ngoạn, mà còn để lắng nghe, cảm nhận và thấu hiểu một phần linh hồn Việt Nam nơi địa đầu Tổ quốc.

Kinh nghiệm ghé thăm Đình Trà Cổ

Để có một chuyến tham quan ý nghĩa và trọn vẹn tại Đình Trà Cổ, du khách có thể tham khảo một số kinh nghiệm sau:

Thời điểm lý tưởng

• Nên đi vào dịp lễ hội tháng 6 âm lịch để trải nghiệm không khí lễ hội truyền thống độc đáo.

• Hoặc đi vào mùa hè (tháng 5 – 8 dương lịch) để kết hợp nghỉ dưỡng tại bãi biển Trà Cổ và khám phá các điểm du lịch lân cận.

Di chuyển đến Trà Cổ

• Từ Hà Nội, bạn có thể đi xe khách hoặc limousine tới Móng Cái (khoảng 7-8 tiếng), sau đó thuê xe máy hoặc taxi di chuyển thêm 10 km đến Trà Cổ.

• Có thể đặt vé xe dễ dàng qua các app như Mobitrip để có nhiều lựa chọn giờ chạy và hãng xe.

Kết hợp các điểm đến khác

• Ngoài Đình Trà Cổ, bạn có thể ghé thăm: Mũi Sa Vĩ – nơi đặt nét bút đầu tiên của bản đồ hình chữ S; bãi biển Trà Cổ – được mệnh danh là “bãi biển trữ tình nhất Việt Nam”; Nhà thờ Trà Cổ – một công trình Công giáo mang nét cổ kính hiếm có ở vùng biên.

Một số lưu ý

• Ăn mặc lịch sự, kín đáo khi vào khu vực đình.

• Giữ gìn vệ sinh, không vứt rác bừa bãi.

• Nếu muốn tìm hiểu sâu, bạn có thể thuê hướng dẫn viên địa phương hoặc hỏi người dân bản địa – họ rất thân thiện và mến khách.

Đình Trà Cổ không chỉ là một công trình kiến trúc cổ kính, mà còn là di sản văn hóa đặc biệt của người Việt nơi vùng biên giới. Với hơn 500 năm tồn tại, ngôi đình như một cuốn sử sống, kể lại bao lớp trầm tích lịch sử, văn hóa và tâm linh của cộng đồng dân cư nơi đây. Nếu bạn đang lên kế hoạch khám phá Quảng Ninh, đừng bỏ qua điểm đến giàu ý nghĩa này – nơi mà mỗi mái ngói, mỗi cột kèo đều thấm đẫm hồn dân tộc.

Hãy thêm Đình Trà Cổ vào bản đồ hành trình khám phá Việt Nam của bạn – để không chỉ thấy một công trình cổ, mà còn cảm được hồn cốt người Việt giữa đất trời Trà Cổ!